Ruimtelijke data op het wereldwijde web

Het world wide web (www) werd in 1991 uitgevonden door Tim Berners-Lee, tegenwoordig directeur van het W3C (World Wide Web Consortium). Het web is gebaseerd op technische standaarden. De belangrijkste zijn: HTTP, een protocol voor het uitwisselen van hypertext (tekst met hyperlinks), HTML, een standaardformaat voor de opmaak van hypertext, en URL’s of URI’s (universele identificaties van resources, hyperlinks).

De komst van het web maakte het mogelijk om op een universele wijze tekstdocumenten te publiceren en koppelen. Later werd naast tekst ook (stil of bewegend) beeld gedeeld via webstandaarden. En tegenwoordig kunnen webbrowsers zo veel dat ze, zoals Windows of Linux, als volwaardige besturingssystemen functioneren. Dat het web een enorme invloed heeft gehad op de wereld is zacht uitgedrukt. Wereldwijde communicatie is immers drastisch veranderd, op sociaal, economisch, cultureel en politiek gebied. Maar ook het web zelf verandert mee.

Er is een groeiende tendens om de protocollen van het web te gebruiken voor het delen van ruwe data. Ruwe data zijn een bron van informatie en kennis. Ze liggen ten grondslag aan vele beslissingen die worden gemaakt door bedrijven, overheden en burgers. Het delen van data via het web wordt ook wel het semantic web genoemd. Dit gaat verder dan het huidige web, waarbij slechts contentpagina’s met elkaar zijn verbonden. Het semantic web is in feite een gedistribueerde database, waarbij data-entiteiten en objecten identificeerbaar zijn via unieke referenties, zogenaamde URI’s (Uniform Resource Identifiers). Zo ontstaat linked data.

In 2006 definieerde Tim Berners-Lee vier principes over hoe linked data gepubliceerd moeten worden:

1. Gebruik Uniform Resource Identifiers (URI’s) als namen voor entiteiten of objecten.
2. Gebruik HTTP(S) URI’s zodat de namen vindbaar zijn op het web.
3. Stel bruikbare informatie beschikbaar via standaardprotocollen (RDF, SPARQL) wanneer iemand een URI raadpleegt.
4. Neem verwijzingen op naar andere URI’s, zodat men andere entiteiten of objecten kan vinden.

Om aan te tonen hoe bruikbaar een dataset is, bedacht Tim Berners-Lee ook een sterrensysteem. Volgens de linked-data-sterrenclassificering zijn er vijf rangen in de mate van openheid van een dataset. Hoe hoger het aantal sterren, hoe beter de kwaliteit en de openheid van een dataset. Het sterrensysteem wordt wereldwijd gebruikt om organisaties te stimuleren om zo 'open' mogelijk te zijn.

Bij gebrek aan semantic webstandaarden, die pas in 2006 ontstonden, heeft de geo-sector, onder de vlag van het Open Geospatial Consortium zelf een set van bijna 60 standaarden ontwikkeld voor de beschikbaarstelling van ruimtelijke data op het web. Door deze historische ontwikkeling wordt ruimtelijke data wereldwijd nu vrijwel uitsluitend via geo-specifieke standaarden beschikbaar gesteld. Het grote nadeel hiervan is dat deze sectorspecifieke standaarden alleen bij geo-experts bekend zijn. Daarnaast ondersteunen alleen geografische informatiesystemen dit type standaarden. Webontwikkelaars zonder geografische achtergrond kunnen niet overweg met deze specifieke geo-standaarden en vinden deze moeilijk te hanteren in relatie tot ‘gewone’ webstandaarden.

Het Open Geospatial Consortium (OGC) onderkent dit probleem ook, en heeft een nieuwe koers ingezet met de ontwikkeling van nieuwe standaarden geënt op standaard-webprotocollen. Dus geen geo-specifieke protocollen meer en aanhaken op standaard-webtechnologie, zoals search engines, browsers, https, hyperlinks, en het gebruik van open RESTful API’s.

Om het vrij delen van ruimtelijke data op het web mogelijk te maken, hebben het Open Geospatial Consortium en het Word Wide Web Consortium in 2014 gezamenlijk een werkgroep opgericht: de Spatial Data on the Web Working Group (SDWWG). Dit was een unieke gebeurtenis; nooit eerder werkten de OGC en W3C op die manier samen.

De werkgroep zet zich in voor het verbeteren en verduidelijken van standaarden voor het omgaan met ruimtelijke data op het web. Na een inventarisatie van welke standaarden en hulpmiddelen er op dit moment zijn en hoe ruimtelijke data op het web nu worden gepubliceerd, wordt bekeken in hoeverre de huidige praktijk van data op het web (het gebruik van search engines, browsers, HTTP(S), hyperlinks (URI’s), open RESTful API’s) toepasbaar is op ruimtelijke data. Lees meer over de resultaten van deze werkgroep op de W3C-website.

Onder de vlag SDI.Next initiatief proberen Geonovum, Kadaster en andere overheidsorganisaties de beschikbaarstelling van ruimtelijke data via standaard-webconcepten concreet vorm te geven. In het Whitepaper Geo-standaarden (december 2017) is de visie op de beschikbaarstelling van ruimtelijke data via webprotocollen nader beschreven. Er wordt daarnaast volop geëxperimenteerd met de beschikbaarstelling van ruimtelijke data in het PDOK data lab, waarbij ook Geodan betrokken is.

In het kader van de Omgevingswet is bovendien een concept API-strategie en URI-strategie opgesteld, waarin ook de beschikbaarstelling van ruimtelijke data via linked data-principes is meegenomen. De API-strategie beschrijft de wijze waarop de API’s op een open en robuuste manier in de vorm van consistente en uniforme API’s worden aangeboden. De URI-strategie zorgt ervoor dat alle informatie van het stelsel op een gelijke en samenhangende manier vindbaar en toegankelijk wordt. De URI-strategie geeft duidelijkheid hoe URI’s opgebouwd moeten worden.

De samenwerking tussen het OGC en W3C brengt de geo-wereld en de webwereld dichter bij elkaar. De gezamenlijke ontwikkeling van nieuwe standaarden voor de beschikbaarstelling van ruimtelijke data op basis van standaard-webprotocollen kan worden beschouwd als een belangrijke stap in de verdere evolutie van geo-standaarden. Het zal de beschikbaarstelling en het gebruik van ruimtelijke data op het web ten goede komen. Een veel bredere community krijgt door deze ontwikkeling laagdrempelige toegang tot een schat aan beschikbare ruimtelijke data.

> Lees de volledige blogs van Frans Knibbe over deze interessante ontwikkelingen.