Hoe belevingstechnologie zorgt voor meer participatie en betrokkenheid

Veel mensen hebben weerstand tegen verandering. Dit kunnen we toeschrijven aan dat je omgeving een belangrijke factor is bij het vormgeven van je identiteit. Bij grote wijzigingen kunnen mensen het gevoel hebben de controle te verliezen omdat deze veranderingen onbewust impact hebben op hun identiteit. Om de situatie onder controle te houden gaan omwonenden klagen of in protest.

Cruciaal voor de energietransitie zijn participatie en betrokkenheid. En essentieel voor participatie is een gevoel van controle en regie bij omwonenden. Om dit te bereiken is het van belang om mensen daadwerkelijk bij het project te betrekken, niet alleen de schijn van betrokkenheid. Participatie is geen toverwoord.

Het aardgasdossier in Noord-Nederland is een goed voorbeeld van de negatieve effecten van overheidsoptreden op het publieke sentiment. Bewoners ervaren dat de overheid hen niet serieus neemt met betrekking tot opgelopen schade en het nemen van maatregelen. Dit heeft als gevolg dat de overheid in deze regio ook meer weerstand ervaart over andere onderwerpen, zoals het plaatsen van windmolens. Dit zorgt ervoor dat de deur op slot gaat. Om dergelijke uitdagingen het hoofd te bieden, is het belangrijk om het sentiment van betrokkenen in kaart te brengen voordat je over participatie nadenkt.

Het begrijpen van de doelgroep is cruciaal bij het ontwikkelen van een succesvolle communicatiestrategie. En die heb je zeker nodig om omwonende mee te krijgen in veranderingen van hun leefomgeving waar ze misschien niet om staan te springen. De weerstand is waarschijnlijk niet alleen op feiten gebaseerd, dus ook als je aan de andere kant staat - in de rol vanuit de overheid bijvoorbeeld - is empathie essentieel. Met alleen het strooien van feiten neem je de weerstand niet weg. 

Denk bijvoorbeeld na over de volgende vragen: wie zijn de beïnvloeders in de wijk? Degenen die op de hoogte zijn van wat er speelt. Wie zijn de verbinders? Deze mensen heb je nodig om te navigeren tussen de weerstand en participatie. Om de strategie uit te werken bepaal je welke subgroepen er zijn. Welke manier van aanspreken vinden ze fijn en hoe krijg je deze groepen mee? Probeer je in te leven in de doelgroep.  

Zie het als het verkennen van een nieuwe stad. Je kunt naar een kaart kijken en rationeel door de stad proberen te navigeren, of je kunt met de lokale bevolking praten en hun aanbevelingen krijgen. Door dat laatste te doen, krijg je een beter begrip van de cultuur van de stad. Dat gaat ook op bij veranderingen: praat met beïnvloeders en verbinders om zo een beter begrip te krijgen van de waarden van de bewoners.

De volgende uitdaging: hoe komen we in dit soort trajecten van informeren naar participeren? Belevingstechnologie kan hier zeker bij helpen, mits het goed wordt ingezet. Een model of maquette kunnen handig zijn, maar ook misleidend. Een bewoner ziet dit al snel als waarheid. Een windmolen of zonnepark op een bepaalde locatie in de omgeving bijvoorbeeld. Zien omwonenden dit op een maquette op een bepaalde plek, dan zullen zij daar op reageren, ook als die locatie nog niet definitief is. Het oordeel ligt klaar, inclusief de weerstand.

Immersive technologies zoals augmented reality (AR) en virtual reality (VR) hebben het potentieel om krachtige hulpmiddelen te zijn om de betrokkenheid bij de energietransitie te vergroten. Door gebruik te maken van AR en VR kan je als overheid buurtbewoners meenemen in een situatie en meenemen in een ervaring. Let op: zet het niet alleen in omdat het nieuw en innovatief is. Dan sla je de plank mis. Zet het in om mensen te betrekken bij het project. Laat ze bijvoorbeeld experimenteren met het verplaatsen van objecten en welke effecten dit heeft op de leefomgeving. Verken samen de beste plek voor bijvoorbeeld windmolens of zonnepanelen. Dit kan de weerstand van omwonenden verminderen, omdat ze zelf de voordelen van een project ervaren en betrokken worden bij besluitvorming. Dit zorgt voor een vermindering van het NIMBY effect. 

Het kan ook op kleinere schaal. Wat is de invloed als je zelf in je tuin een boompje zou plaatsen of tegels verwijderd? Combineer dat met meer data, bijvoorbeeld over de temperatuur of wateroverlast, en je geeft een individu een inkijkje in verschillende beweegredenen en tevens controle over keuzes. 

Een andere technologie die hierop aansluit op AR en VR is de zogenaamde Digital Twin. Een digitale visualisatie van de werkelijkheid gevoed met bakken vol data. Zo kun je een wijk of dorp in 3D laten zien en de impact van bepaalde maatregelen. Welke geluidsoverlast is er nu en hoe verandert dat wanneer er een paar windmolens in de buurt staan?. En wanneer je de fysieke wereld realistisch simuleert, dan kun je complexe processen duidelijker uitleggen en daarmee verwachtingen sturen en tot nieuwe inzichten komen. In een Digital Twin kun je data real time laten zien en interacteren componenten met elkaar. Uiteindelijk worden Digital Twins gebruikt om diverse factoren in de fysieke leefomgeving in kaart te brengen, te simuleren en te analyseren. Enkele relevante voordelen zijn dat een Digital Twin extra inzichten biedt, zodat de kwaliteit van de besluitvorming verbetert. Maar ook kan men sneller een besluit nemen, over bijvoorbeeld waar wat de beste plek is voor windmolens.

Ja, die windmolens zijn belangrijk, zolang ze maar niet in je eigen achtertuin staan, lijken veel mensen te denken. Met de juiste technieken kun je deze zorgen aanpakken. Met immersive technologies kunnen we mensen bijvoorbeeld laten zien hoeveel energie een windmolen of zonnepark oplevert en hoeveel ruimte dit inneemt. Uiteraard is het bij dit voorbeeld van belang dat omwonenden het belang inzien van duurzame energie winnen.

Het betrekken van bewoners bij de energietransitie is cruciaal. Het gaat niet alleen om technische hulpmiddelen en regels, maar ook om hoe bewoners de verandering ervaren. Door mensen serieus te nemen en te betrekken, bereik je gemakkelijker overeenstemming. AR- en VR-technologieën kunnen bewoners helpen bij het besluitvormingsproces door hen een meer meeslepende ervaring te bieden en ze te laten experimenteren met verschillende opties. Dit kan helpen weerstand te verminderen en betrokkenheid te vergroten.