#DataDinsdag: 3D Grondboringen

Grondsoorten zijn een belangrijke indicatie voor kansen en risico’s in de ondergrond. Is mijn bodem slap en heb ik dus kans op verzakking? Hoe diep moet ik heijen voor de eerste of tweede zandlaag? Hoe dik is het veenpakket dat moet worden afgegraven? Allerlei vragen die relevant zijn voor bouwprojecten en met bodemgegevens beantwoord moeten worden.  

In onze bodem treffen we voornamelijk veen, klei, leem, zand of grind. Het doen van een boring is een belangrijke methode om deze informatie te registreren. Van elke laag wordt de diepte, laagdikte en grondsoort met een omschrijving van de boormeester ingevoerd. De ondergrond verandert niet zo snel, dus het is zonde om steeds weer nieuwe boringen te moeten zetten. TNO houdt al decennia een belangrijke database met gegevens over deze ondergrondse boringen bij. Sinds 2018 is ook de Basisregistratie Ondergrond (BRO) van kracht als wettelijke landelijke voorziening voor geologische gegevens.

De samenstelling van de bodem is zeer divers. Zelfs op enkele meters afstand kan een tweede boring een totaal ander beeld geven. Voor het versterken van dijken en aanleggen van wegen kan het erg schelen in risicobeheersing wanneer je goed weet wat je waar tegenkomt. Zo hoef je niet altijd voor het hele tracé dezelfde kostbare maatregel te nemen. Op basis van de vele boringen is er daarom ook voor bijna heel Nederland een ondergrondmodel gemaakt, het GeoTOP model.

Dit model is een soort blokkendoos van de ondergrond tot 50 meter diep. Voor elk blokje (van 100 x 100 meter en 50cm diepte) wordt aangegeven welke grondsoort hier waarschijnlijk aanwezig is. Hiermee kan er voornamelijk in de plan- en verkenningsfase een goed beeld worden verkregen van de variëteit die aanwezig is. De specifieke boringen geven vervolgens exactere informatie over je projectgebied. Vaak worden er aanvullende boringen en sonderingen gedaan wanneer er veel variëteit te zien is.

De dieptes van de boringen lopen uiteen van enkele meters – vaak 5 tot 7 meter – tot uitschieters met een diepte van tientallen tot zelfs honderden meters. In Kerkrade zijn boringen tot wel 800 meter diepte gezet om te kijken tot waar er nog steenkool te vinden was en waar de mijnschachten moesten komen. Doordat van elke laag in een boring nauwkeurige dieptegegevens zijn, kunnen we hier inzichtelijke 3D visualisaties van maken. 

We brengen de ondergrond niet alleen in kaart om risico’s beter te kunnen beheersen. Een goed beeld van de ondergrond laat ook zien op welke plaatsen de meeste potentie is om bodemenergiesystemen te plaatsen. Hierbij wordt met water gebruik gemaakt van natuurlijke warmte en koude in de bodem, voor de verwarming of verkoeling van gebouwen. Niet overal werken deze installaties even goed. De aanwezige grondsoorten en doorlaatbaarheid van de bodem geven informatie over welke gebieden een hoge potentie hebben om een goed werkende installatie met hoog rendement te plaatsen.

• De oudste boring die geregistreerd staat bij onze Geologische Dienst komt uit 1834, er komen dagelijks nieuwe boringen bij.
• Sinds 2018 moeten gegevens uit de Basisregistratie Ondergrond aangeleverd en geraadpleegd worden bij alle publieke werken. Denk aan de Brouwersdam, het versterken van de Lekdijk, aanpassingen in de Noordzee en de woningbouw in Almere Pampus. Voorbeelden van gebruik zijn te vinden op www.basisregistratieondergrond.nl/praktijk/ 
• Naast boringen bevat de BRO informatie over grondwater, sonderingen en mijnbouw.